Με αφορμή την παρουσίαση της σπηλιάς του Μπογόρδου, ας θυμηθούμε άλλη μια εξαιρετικής σπουδαιότητας σπηλιά της Ιθάκης και την κατάντια της, η οποία θα έπρεπε να είναι σε προτεραιότητα για αποκατάσταση και συντήρηση και όχι ένας ακόμη εγκαταλελειμμένος επικίνδυνος χώρος.
Μια θλιβερή ιστορία!
Το σπήλαιο ήταν γνωστό επί αιώνες ως Μαρμαροσπηλιά, ταυτίζεται συνήθως με το ομηρικό Σπήλαιο των νυμφών επειδή το σχήμα της συμφωνεί με την περιγραφή του, στην Οδύσσεια (ν), ενώ δεχόταν σύμφωνα με τα ευρήματα, προσφορές από την αρχαιότητα. Στο βορεινό τμήμα, υπήρχαν λείψανα ερειπωμένου βωμού και είχαν βρεθεί αναθηματικά ειδώλια, εκ των οποίων ένα της Αρτέμιδος με φαρέτρα και ημισέληνο άνωθεν της κεφαλής της θεάς.
Μεγάλος όμως είναι και ο αριθμός των οστών ελαφιών που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο. Οι φιλόλογοι αμφισβητούσαν την ύπαρξη ελαφιών στην Ιθάκη, όμως τα χιλιάδες οστά (θυσίες στις Νύμφες), αποδεικνύουν ότι ζούσαν στο νησί και τα τρία ήδη ελαφιού της Ευρώπης, και αποτελούν σημαντικότατο εύρημα αφού ο Όμηρος, στη σκηνή της επιστροφής του Οδυσσέα, όταν αυτός στέκεται μπροστά στο σκύλο του τον Άργο, βάζει στο στόμα του βασιλιά της Ιθάκης ένα μονόλογο με αναμνήσεις από το κυνήγι των ελαφιών, των αγριόχοιρων και των αγριοκάτσικων.
Το σπήλαιο είχε σχήμα κυκλοτερές, διαμέτρου 17 μέτρων από την είσοδο μέχρι τον πυθμένα, πριν καταστραφεί από τις ασέλγειες του καθηγητή Σ. Συμεώνογλου, όπως τις χαρακτήρισε η τότε έφορος αρχαιοτήτων κυρία Κυπαρίσση - Αποστολίκα.
Κατεβαίνει κανείς τρία μέτρα, με σκαλοπάτια λαξευμένα στον βράχο. Έχει δύο θύρες, μία προς βορρά στενή και δυσεύρετη, ύψους δύο μέτρων και πλάτους 0.50μ., ενώ η άλλη, βρίσκεται ψηλά προς νότο, με στρογγυλή οπή, διαμέτρου 0.82μ, η οποία δεν είναι προσιτή στον επισκέπτη. Μία για τους θνητούς και μία για τους θεούς, όπως αναφέρει η παράδοση.
Εντός του σπηλαίου επικρατεί σκοτάδι, πλην συγκεκριμένων ωρών όπου εισχωρεί το φως του ήλιου, φωτίζοντας μοναδικά τα τοιχώματα του σπηλαίου. Ότι έχει απομείνει δηλαδή από αυτά.
Από την οροφή κρέμονται σταλακτίτες από το νερό που σταλάζει διαρκώς, γι’ αυτό, το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στις νύμφες των γλυκέων υδάτων (Ναϊάδες). Η αρχαιολογική έρευνα στο σπήλαιο, άρχισε το 1998. Μετά τα πρώτα ενθαρρυντικά ευρήματα που συμφωνούσαν με τις περιγραφές του Ομήρου, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε και δεύτερος μεγαλύτερος χώρος λατρείας, σε βαθύτερο επίπεδο του πρώτου.
Ο καθηγητής κύριος Σαράντης Συμεώνογλου, υπεύθυνος της έρευνας, με άδεια της Εφορείας Σπηλαιολογίας, θεώρησε σωστό να χρησιμοποιήσει μηχανικά μέσα για να αφαιρέσει, όπως ισχυρίστηκε, το πεσμένο από τους σεισμούς κατώτερο τμήμα της οροφής, έσκαψε σε μεγάλο βάθος σε όλη του την έκταση το σπήλαιο, και μετά προφασιζόμενος ότι το... «ετοιμάζει για τους τουρίστες» αλλοίωσε και κατέστρεψε ανεπανόρθωτα και το εσωτερικό του σπηλαίου, αλλά και την πρόσοψή του.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά της Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων, τότε, κυρίας Αικατερίνης Κυπαρίσση - Αποστολίκα, η οποία καταγγέλλει τα εξής:
«Η "καταστροφή" του σπηλαίου συνετελέσθη από την αδιαφορία του ερευνητή αρχαιολόγου που χρησιμοποίησε ΚΟΜΠΡΕΣΕΡ εντός του σπηλαίου, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα βάραθρο δεκάδων μέτρων καταργώντας τον υπάρχοντα εντός του σπηλαίου διάδρομο, και τσακίζοντας τους σταλαγμίτες και τους σταλακτίτες, τους οποίους μάλιστα τοποθέτησε σαν ΝΤΕΚΟΡ στους εξωτερικούς χώρους του σπηλαίου. Αυτή την στιγμή το σπήλαιο είναι όχι μόνο ΜΗ ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟ αλλά και ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ για κάθε επισκέπτη ο οποίος κινδυνεύει να σκοτωθεί εάν επιχειρήσει να προχωρήσει δύο μέτρα μετά την ανοιχτή δυστυχώς καγκελόπορτα της εισόδου...».
Μετά από αυτή την αναφορά, η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Ελλάδας, αναγκάστηκε να προτείνει μια σειρά μέτρων που θα καθιστούσαν το σπήλαιο ασφαλές και επισκέψιμο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα διόρθωναν την ζημιά που υπέστη το μικρό κόσμημα αυτό της Ιθάκης, με την μεγάλη ιστορική σημασία.
Ο κύριος Συμεώνογλου, με βάση τα στοιχεία λοιπόν που εξέτασε η τότε υπεύθυνη Έφορος Αρχαιοτήτων, εξαφάνισε ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά τεκμήρια απόδειξης της Ομηρικής Ιθάκης.
Τί θα δει ο επισκέπτης σήμερα;
Εσωτερικά τοιχώματα κατεστραμμένα. Δεκάδες σπασμένοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες πεταμένοι εντός και εκτός σπηλαίου που εξαφανίζονται σιγά σιγά ως σουβενίρ. Ξερολιθιές και φαλλόσχημους βράχους -έργο αγνώστου «καλλιτέχνη» εποχής Συμεώνογλου - σε έναν χώρο περιτριγυρισμένο με σκουριασμένο «κοτετσόσυρμα». Πινακίδες ξεχαρβαλωμένες, εγκαταστάσεις φωτισμών και μηχανών σάπιες. Παλιότερα, υπήρχανν και κάτι κάγκελα από ένα παλιό σιδερένιο παραδοσιακό κρεβάτι που παίζανε το ρόλο μέρους της περίφραξης. Πολύχρωμα λαμπιόνια λαϊκού πάλκου, φωτίζουν άραγε ακόμη το εσωτερικό του σπηλαίου ή κάηκαν κι αυτά;
Ο καθηγητής κύριος Συμεώνογλου, ως γνωστόν, ερεύνησε κι άλλες περιοχές της Ιθάκης. Ιδιαίτερα την περιοχή του οικισμού Αλαλκομενές που θεωρούσε ότι βρισκόταν το Οδυσσειακό Άστυ.
Κάποτε, σε κάλεσμα των πολιτών της Ιθάκης για να τους ενημερώσει για την εξέλιξη των ανασκαφών, εκτός των άλλων δήλωνε:
«Το μέλλον του νησιού είναι συναρτημένο με την ιστορική και τουριστική εκμετάλλευση του Οδυσσειακού Άστεως....
Μέσα σε δέκα χρόνια, ο χώρος πρέπει να είναι επισκέψιμος».
Τίποτα δεν έγινε στις Αλαλκομενές. Ο τόπος γέμισε αγριόχορτα, πέτρες κατρακύλησαν, ευρήματα χώθηκαν ξανά στο χώμα και εξαφανίστηκαν. Μια υποτυπώδης σήμανση μας οδηγεί στην περιοχή.
Μια περιοχή που θα είχε όλες τις προϋποθέσεις να διαμορφωθεί σε ένα σημαντικό χώρο επισκέψεων με πολλά οφέλη για το νησί μας. Για την ώρα, μαζεύει κανείς τον χειμώνα, ωραιότατα χόρτα, ενώ στη «Σχολή Ομήρου», που ελπίζω να μην έχει την ίδια κατάληξη, μαζεύουμε ελιές!
Η άδεια συνέχισης της έρευνας στις Αλαλκομενές, ανακλήθηκε από την αρμόδια Εφορεία εδώ και κάποια χρόνια. Γιατί άραγε;
Ίσως, για τους ίδιους λόγους που «σκοντάφτει» συνεχώς, η επίσης σημαντικότατη για την ανάδειξη του νησιού μας ανασκαφή που διεξάγει (προσπαθεί τουλάχιστον), το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στην περιοχή «Σχολή Ομήρου» στη βόρειο Ιθάκη.
Με το σπήλαιο λοιπόν των Νυμφών Ναϊάδων κατεστραμμένο, με το σπήλαιο του Λοϊζου βυθισμένο, με το Ανάκτορο του Οδυσσέα συλημένο και παρατημένο, η Ιθάκη, στην ουσία, δεν διαθέτει κάποιο αρχαιολογικό χώρο, σημείο αναφοράς της ιστορίας της ως Ομηρική, που να μπορεί να το επιδείξει με καμάρι στον επισκέπτη.
Καλή και άγια κάθε προσπάθεια, πολιτιστική, καλλιτεχνική, επιστημονική, και καλή επιτυχία σε ότι διοργανώνεται στο Θιάκι από κάθε ενδιαφερόμενο! Όλες οι προσπάθειες θα αναδείξουν το νησί μας, όμως, όχι την ιστορικότητά του!
Αυτή τη βάλαμε στα αζήτητα, γιατί προϋποθέτει πολλή δουλειά, σωστή δουλειά, με οικονομικό όφελος μικρό και σε βάθος χρόνου!
Κατερίνα Γρηγορίου
Πρόεδρος της Ενωσης των Απανταχού Ιθακησίων
Μια θλιβερή ιστορία!
Το σπήλαιο ήταν γνωστό επί αιώνες ως Μαρμαροσπηλιά, ταυτίζεται συνήθως με το ομηρικό Σπήλαιο των νυμφών επειδή το σχήμα της συμφωνεί με την περιγραφή του, στην Οδύσσεια (ν), ενώ δεχόταν σύμφωνα με τα ευρήματα, προσφορές από την αρχαιότητα. Στο βορεινό τμήμα, υπήρχαν λείψανα ερειπωμένου βωμού και είχαν βρεθεί αναθηματικά ειδώλια, εκ των οποίων ένα της Αρτέμιδος με φαρέτρα και ημισέληνο άνωθεν της κεφαλής της θεάς.
Μεγάλος όμως είναι και ο αριθμός των οστών ελαφιών που έχουν βρεθεί στο σπήλαιο. Οι φιλόλογοι αμφισβητούσαν την ύπαρξη ελαφιών στην Ιθάκη, όμως τα χιλιάδες οστά (θυσίες στις Νύμφες), αποδεικνύουν ότι ζούσαν στο νησί και τα τρία ήδη ελαφιού της Ευρώπης, και αποτελούν σημαντικότατο εύρημα αφού ο Όμηρος, στη σκηνή της επιστροφής του Οδυσσέα, όταν αυτός στέκεται μπροστά στο σκύλο του τον Άργο, βάζει στο στόμα του βασιλιά της Ιθάκης ένα μονόλογο με αναμνήσεις από το κυνήγι των ελαφιών, των αγριόχοιρων και των αγριοκάτσικων.
Το σπήλαιο είχε σχήμα κυκλοτερές, διαμέτρου 17 μέτρων από την είσοδο μέχρι τον πυθμένα, πριν καταστραφεί από τις ασέλγειες του καθηγητή Σ. Συμεώνογλου, όπως τις χαρακτήρισε η τότε έφορος αρχαιοτήτων κυρία Κυπαρίσση - Αποστολίκα.
Κατεβαίνει κανείς τρία μέτρα, με σκαλοπάτια λαξευμένα στον βράχο. Έχει δύο θύρες, μία προς βορρά στενή και δυσεύρετη, ύψους δύο μέτρων και πλάτους 0.50μ., ενώ η άλλη, βρίσκεται ψηλά προς νότο, με στρογγυλή οπή, διαμέτρου 0.82μ, η οποία δεν είναι προσιτή στον επισκέπτη. Μία για τους θνητούς και μία για τους θεούς, όπως αναφέρει η παράδοση.
Εντός του σπηλαίου επικρατεί σκοτάδι, πλην συγκεκριμένων ωρών όπου εισχωρεί το φως του ήλιου, φωτίζοντας μοναδικά τα τοιχώματα του σπηλαίου. Ότι έχει απομείνει δηλαδή από αυτά.
Από την οροφή κρέμονται σταλακτίτες από το νερό που σταλάζει διαρκώς, γι’ αυτό, το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στις νύμφες των γλυκέων υδάτων (Ναϊάδες). Η αρχαιολογική έρευνα στο σπήλαιο, άρχισε το 1998. Μετά τα πρώτα ενθαρρυντικά ευρήματα που συμφωνούσαν με τις περιγραφές του Ομήρου, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε και δεύτερος μεγαλύτερος χώρος λατρείας, σε βαθύτερο επίπεδο του πρώτου.
Ο καθηγητής κύριος Σαράντης Συμεώνογλου, υπεύθυνος της έρευνας, με άδεια της Εφορείας Σπηλαιολογίας, θεώρησε σωστό να χρησιμοποιήσει μηχανικά μέσα για να αφαιρέσει, όπως ισχυρίστηκε, το πεσμένο από τους σεισμούς κατώτερο τμήμα της οροφής, έσκαψε σε μεγάλο βάθος σε όλη του την έκταση το σπήλαιο, και μετά προφασιζόμενος ότι το... «ετοιμάζει για τους τουρίστες» αλλοίωσε και κατέστρεψε ανεπανόρθωτα και το εσωτερικό του σπηλαίου, αλλά και την πρόσοψή του.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά της Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων, τότε, κυρίας Αικατερίνης Κυπαρίσση - Αποστολίκα, η οποία καταγγέλλει τα εξής:
«Η "καταστροφή" του σπηλαίου συνετελέσθη από την αδιαφορία του ερευνητή αρχαιολόγου που χρησιμοποίησε ΚΟΜΠΡΕΣΕΡ εντός του σπηλαίου, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα βάραθρο δεκάδων μέτρων καταργώντας τον υπάρχοντα εντός του σπηλαίου διάδρομο, και τσακίζοντας τους σταλαγμίτες και τους σταλακτίτες, τους οποίους μάλιστα τοποθέτησε σαν ΝΤΕΚΟΡ στους εξωτερικούς χώρους του σπηλαίου. Αυτή την στιγμή το σπήλαιο είναι όχι μόνο ΜΗ ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟ αλλά και ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ για κάθε επισκέπτη ο οποίος κινδυνεύει να σκοτωθεί εάν επιχειρήσει να προχωρήσει δύο μέτρα μετά την ανοιχτή δυστυχώς καγκελόπορτα της εισόδου...».
Μετά από αυτή την αναφορά, η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Ελλάδας, αναγκάστηκε να προτείνει μια σειρά μέτρων που θα καθιστούσαν το σπήλαιο ασφαλές και επισκέψιμο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα διόρθωναν την ζημιά που υπέστη το μικρό κόσμημα αυτό της Ιθάκης, με την μεγάλη ιστορική σημασία.
Ο κύριος Συμεώνογλου, με βάση τα στοιχεία λοιπόν που εξέτασε η τότε υπεύθυνη Έφορος Αρχαιοτήτων, εξαφάνισε ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά τεκμήρια απόδειξης της Ομηρικής Ιθάκης.
Τί θα δει ο επισκέπτης σήμερα;
Εσωτερικά τοιχώματα κατεστραμμένα. Δεκάδες σπασμένοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες πεταμένοι εντός και εκτός σπηλαίου που εξαφανίζονται σιγά σιγά ως σουβενίρ. Ξερολιθιές και φαλλόσχημους βράχους -έργο αγνώστου «καλλιτέχνη» εποχής Συμεώνογλου - σε έναν χώρο περιτριγυρισμένο με σκουριασμένο «κοτετσόσυρμα». Πινακίδες ξεχαρβαλωμένες, εγκαταστάσεις φωτισμών και μηχανών σάπιες. Παλιότερα, υπήρχανν και κάτι κάγκελα από ένα παλιό σιδερένιο παραδοσιακό κρεβάτι που παίζανε το ρόλο μέρους της περίφραξης. Πολύχρωμα λαμπιόνια λαϊκού πάλκου, φωτίζουν άραγε ακόμη το εσωτερικό του σπηλαίου ή κάηκαν κι αυτά;
Ο καθηγητής κύριος Συμεώνογλου, ως γνωστόν, ερεύνησε κι άλλες περιοχές της Ιθάκης. Ιδιαίτερα την περιοχή του οικισμού Αλαλκομενές που θεωρούσε ότι βρισκόταν το Οδυσσειακό Άστυ.
Κάποτε, σε κάλεσμα των πολιτών της Ιθάκης για να τους ενημερώσει για την εξέλιξη των ανασκαφών, εκτός των άλλων δήλωνε:
«Το μέλλον του νησιού είναι συναρτημένο με την ιστορική και τουριστική εκμετάλλευση του Οδυσσειακού Άστεως....
Μέσα σε δέκα χρόνια, ο χώρος πρέπει να είναι επισκέψιμος».
Τίποτα δεν έγινε στις Αλαλκομενές. Ο τόπος γέμισε αγριόχορτα, πέτρες κατρακύλησαν, ευρήματα χώθηκαν ξανά στο χώμα και εξαφανίστηκαν. Μια υποτυπώδης σήμανση μας οδηγεί στην περιοχή.
Μια περιοχή που θα είχε όλες τις προϋποθέσεις να διαμορφωθεί σε ένα σημαντικό χώρο επισκέψεων με πολλά οφέλη για το νησί μας. Για την ώρα, μαζεύει κανείς τον χειμώνα, ωραιότατα χόρτα, ενώ στη «Σχολή Ομήρου», που ελπίζω να μην έχει την ίδια κατάληξη, μαζεύουμε ελιές!
Η άδεια συνέχισης της έρευνας στις Αλαλκομενές, ανακλήθηκε από την αρμόδια Εφορεία εδώ και κάποια χρόνια. Γιατί άραγε;
Ίσως, για τους ίδιους λόγους που «σκοντάφτει» συνεχώς, η επίσης σημαντικότατη για την ανάδειξη του νησιού μας ανασκαφή που διεξάγει (προσπαθεί τουλάχιστον), το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στην περιοχή «Σχολή Ομήρου» στη βόρειο Ιθάκη.
Με το σπήλαιο λοιπόν των Νυμφών Ναϊάδων κατεστραμμένο, με το σπήλαιο του Λοϊζου βυθισμένο, με το Ανάκτορο του Οδυσσέα συλημένο και παρατημένο, η Ιθάκη, στην ουσία, δεν διαθέτει κάποιο αρχαιολογικό χώρο, σημείο αναφοράς της ιστορίας της ως Ομηρική, που να μπορεί να το επιδείξει με καμάρι στον επισκέπτη.
Καλή και άγια κάθε προσπάθεια, πολιτιστική, καλλιτεχνική, επιστημονική, και καλή επιτυχία σε ότι διοργανώνεται στο Θιάκι από κάθε ενδιαφερόμενο! Όλες οι προσπάθειες θα αναδείξουν το νησί μας, όμως, όχι την ιστορικότητά του!
Αυτή τη βάλαμε στα αζήτητα, γιατί προϋποθέτει πολλή δουλειά, σωστή δουλειά, με οικονομικό όφελος μικρό και σε βάθος χρόνου!
Κατερίνα Γρηγορίου
Πρόεδρος της Ενωσης των Απανταχού Ιθακησίων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου