ΜΥΛΟΤΟΠΙΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑ της Ελένης Χάρου

Από τα πιο ελκυστικά και μυστηριώδη λείψανα του παρελθόντος στα Κύθηρα είναι οι νερόμυλοι που σώζονται, χτισμένοι στις πιο ειδυλλιακές τοποθεσίες, αγαπημένο θέμα ανέκαθεν, όπως και οι μυλωνάδες, για τους ζωγράφους, για τους λογοτέχνες και τους λαογράφους.
 Οι νερόμυλοι, ερειπωμένοι σήμερα πια, με διαλυμένο το μηχανισμό τους, με κατεστραμμένα τα παράθυρα και τις πόρτες, χορταριασμένες τις αυλές και τα μυλαύλακα, μένουν έρημοι μέσα στη σιωπή της ρεματιάς.
 Ο σύγχρονος πολιτισμός τους κατάργησε, όμως δεν εξαφάνισε τις αναμνήσεις και τις διηγήσεις για τη ζωή στο νερόμυλο και τη δράση του καλόκαρδου, ευχάριστου και φιλόξενου μυλωνά, αν και κάποτε πλεονέκτη και αχόρταγου.
 Ο νερόμυλος ήταν μια αυτάρκης μονάδα που έσφυζε από ζωή και το μυλόσπιτο είχε το νοικοκυριό του, το φούρνο, το σταύλο, το περιβόλι κ.τ.λ. Μέσα στο μυλόσπιτο γεννήθηκαν παιδιά, έζησαν οικογένειες, υπαγορεύτηκαν διαθήκες.
Στα Κύθηρα έχουν εντοπισθεί περίπου 80 νερόμυλοι.

Το παράθυρο του νερόμυλου της Βγενικώς στη ρεματιά του Μυλοποτάμου.

 Τα κυριότερα μυλοτόπια ήταν στου Κοντού το Λαγκάδι στο Μυλοπόταμο, στον Καραβά, στα Μητάτα, στην Αγία Πελαγία, στις Όχελες, στη Γωνία, στις Μαγκουνάδες, στο Πετρούνι, στην Τσιγκούρα των Μητάτων και στον Περάτη. Υπήρχαν και μεμονωμένοι νερόμυλοι, όπως στον Κάλαμο κάτω από το Φρύδι του Μύλου, στην Κάλανη-Σπαραγαρίο κοντά στα Μυρτίδια, στο Λειβάδι, στην Παλιόχωρα κλπ

μυλαύλακο