ΤΑ ΘΕΟΤΟΚΩΝΥΜΙΑ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ της Ελένης Χάρου*

 

Οι προσωνυμίες που έδωσε ο λαός μας στην Παναγία είναι αμέτρητες.

Η ονοματοδοσία ποικίλει. Σε κάθε γωνιά απαντώνται εφευρετικά και παράξενα ονόματα της Παναγίας που προέρχονται από ύμνους, ή από την τοποθεσία, ή από τον τρόπο που αγιογραφήθηκαν οι εικόνες της, ή από το συσχετισμό με ιστορικά γεγονότα, παραδόσεις ή φυσικά φαινόμενα. Στα Κύθηρα έχομε την Παναγία τη

Μυρτιδιώτισσα (εικόνα κειμένου)

Αγία Μόνη

Ιλαριώτισσα

Μεσοχωρίτισσα

Παρθενιώτισσα

Ορφανή

Κακή Μέλισσα

Καστρινή

Κακοπετριανή

Παλιοπυργιώτισσα

Κερά

Σπηλιώτισσα

Κυπεριώτισσα

Καταφυγαδιώτισσα

Μανωλίτισσα

Τσιγκουριώτισσα

Κοντελετού

Καρτεριανή

Πρινιάδικη

Μονιτάρου

- Η ονομασία Μεσοχωρίτισσα, Καταφυγαδιώτισσα, Παλιοπυργιώτισσα, Μανωλίτισσα, Κακοπετριανή, Σπηλιώτισσα, Καστρινή, Τσιγκουριώτισσα Κυπεριώτιςςα δόθηκε από την τοποθεσία του ναού. Η ονομασία Πρινιάδική, Καρτεριανή δόθηκε από το όνομα των κτητόρων.

- Η ονομασία Αγία Μόνη (η Μόνη των Πάντων Ελπίς) και Ιλαριώτισσα (ιλαρόν βλέμμα) δόθηκε από την αγιογράφηση.

Τα πιο περίεργα θεοτοκωνύμια των Κυθήρων είναι η Κοντελετού και η Μονιτάρου. Μήπως το Κοντελετού σημαίνει κοντά το έλεος; Μονιτάρου στα Κύθηρα σημαίνει αμέσως, δια μιας, γρήγορα, οπότε η προσωνυμία Παναγία η Μονιτάρου φαίνεται ότι ισοδυναμεί με την Γοργοεπήκοο.

Η Κακή Μέλισσα πήρε την ονομασία κατά την παράδοση από ένα περιστατικό με πειρατές, που πήγαν να κουρσέψουν το μοναστηράκι της και ένα σμήνος μελισσών τους απομάκρυνε.

Η Ορφανή του Μυλοποτάμου ίσως πήρε την ονομασία από το όνομα Αρφάνης, ενώ η Ορφανή του Κάστρου κατά μία εκδοχή επειδή έχασε την πατρίδα της την Κρήτη και ήρθε στα Κύθηρα.

* Ελένη Χάρου λαογράφος, ιστορικός

ΡΕΝΕ ΤΣΑΡΛΑΜΠΑ ΕΚ ΛΕΥΚΑΔΟΣ*

 

Την 1η Απριλίου 2024 μάθαμε από τα μέσα ενημέρωσης ότι πέθανε η Αικατερίνη (Ρενέ) Τσαρλαμπά με καταγωγή από την Λευκάδα και σύζυγος του άλλοτε βουλευτή του νησιού Μάρκου Τσαρλαμπά (1894-1964). 

Δυστυχώς τα χρόνια που ζούμε κυριαρχούνται από μια ισοπεδωτική αντίληψη και έτσι σχεδόν σε όλα τα διαδικτυακά μέσα γράφτηκαν ελάχιστα στοιχεία για το τέκνο αυτό του νησιού των Επτανήσων,  που γεννήθηκε το 1931 και είχε δημιουργήσει οικογένεια με τον πρώην βουλευτή. 

Η οικογένεια Τσαρλαμπά υπήρξε από τις επιφανέστερες οικογένειες του νησιού από την εποχή της Βενετοκρατίας και συμμετείχε στην Επανάσταση του 1821, σημειώνοντας ότι η Ακριβή Τσαρλαμπά (από τον κλάδο της Πρέβεζας),  ήταν η μητέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου.

Η θανούσα Αικατερίνη, άφησε δύο παιδιά, την δημοσιογράφο Έλλη Στάη και τον φυσικό Σπύρο Τσαρλαμπά ο οποίος πριν χρόνια είχε την ευγένεια να ενημερώσει τον συντάκτη της ''Επτανήσου Πολιτείας'' για το ιδιοκτησιακό καθεστώς της οικογενειακής εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα Λευκάδας. Υπήρξε διευθύντρια του γραφείου του υπουργού Αναστάσιου Πεπονή και του υπουργού Απόστολου Λάζαρη και εβοήθησε κατά γενική ομολογία πολλούς ανθρώπους.

Ο παππούς του Μάρκου Τσαρλαμπά με το ίδιο όνομα διετέλεσε έπαρχος της Λευκάδας και γαμπρός του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ενώ ο ίδιος ο βουλευτής Μάρκος Τσαρλαμπάς από τον πρώτο γάμο είχε αποκτήσει την φιλόλογο και μελετητή του έργου του Άγγελου Σικελιανού, Βιβέτ Τσαρλαμπά και την γιατρό Ειρήνη Τσαρλαμπά.

Ακολουθεί επιστολή Λευκαδίτη που αναρτήθηκε στο aromalefkadas.gr και συνεισφέρει στην εικόνα της θανούσης.

Θεμιστοκλής Δευτεραίος (Μούστας) 

«Έφυγε» η Ρενέ Τσαρλαμπά.

Εμείς οι Συβριώτες, την ευχαριστούμε για τα καλά που έχει κάνει για το χωριό μας, «το χωριό της» τον Σύβρο.
Την ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ (και την οικογένεια της), ειδικά οι νέοι του χωριού για την «ανεπανάληπτη δωρεά», οικοπέδου  6 στρεμμάτων εντός οικισμού, για την κατασκευή γηπέδου στο χωριό.
Και όχι μόνον αυτό, αλλά και από την  θέση που είχε σε υπουργεία, βοήθησε να  βγουν χρήματα για να τελειώσει το γήπεδο. Το γήπεδο που εμείς τότε, το Δ,Σ, του Α.Ο. Σύβρου, και το κοινοτικό συμβούλιο, τιμής ένεκεν το ονομάσαμε: Κοινοτικό γήπεδο «ΜΑΡΚΟΣ ΤΣΑΡΛΑΜΠΑΣ».

Την ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ για τότε, πριν 40 με 45 χρόνια περίπου όταν γίνονταν διαπλάτυνση, του δρόμου Σύβρου-Βασιλικής, έδωσε άδεια, να κόψουν χωράφια και δέντρα ελιές  όπου χρειάζεται, χωρίς να την ρωτήσουν. Και δεν ήταν μόνον αυτά αλλά και πολλά αλλά, όπως τα παλιά δύσκολα χρόνια, όταν χωριανοί μας «παιδιά» ειδικά, με προβλήματα υγείας, που  έπρεπε να ταξιδέψουν στην Αθήνα, εκτός το  τρέξιμο στους γιατρούς, μερικές φορές τους  φιλοξενούσε και στο σπίτι της.
Πάντα πρώτη η κυρία Ρενέ, στην εκκλησία σε χαρές  και σε λύπες, στον Σύβρο και στα Βουρνικά,  το χωριό τις καταγωγής της, και όταν έλειπε στην  Αθήνα, με την πρώτη επίσκεψη στο χωριό, έπρεπε να περάσει από το σπίτι για τις ευχές της, στους παλιούς χωριανούς τουλάχιστον  που είχε με όλους φιλικές σχέσεις.

Θερμά συλλυπητήρια, Σπύρο και Έλλη.

* Γρηγ. Μαρκέτος