ΤΑ ΘΕΟΤΟΚΩΝΥΜΙΑ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ της Ελένης Χάρου*

 

Οι προσωνυμίες που έδωσε ο λαός μας στην Παναγία είναι αμέτρητες.

Η ονοματοδοσία ποικίλει. Σε κάθε γωνιά απαντώνται εφευρετικά και παράξενα ονόματα της Παναγίας που προέρχονται από ύμνους, ή από την τοποθεσία, ή από τον τρόπο που αγιογραφήθηκαν οι εικόνες της, ή από το συσχετισμό με ιστορικά γεγονότα, παραδόσεις ή φυσικά φαινόμενα. Στα Κύθηρα έχομε την Παναγία τη

Μυρτιδιώτισσα (εικόνα κειμένου)

Αγία Μόνη

Ιλαριώτισσα

Μεσοχωρίτισσα

Παρθενιώτισσα

Ορφανή

Κακή Μέλισσα

Καστρινή

Κακοπετριανή

Παλιοπυργιώτισσα

Κερά

Σπηλιώτισσα

Κυπεριώτισσα

Καταφυγαδιώτισσα

Μανωλίτισσα

Τσιγκουριώτισσα

Κοντελετού

Καρτεριανή

Πρινιάδικη

Μονιτάρου

- Η ονομασία Μεσοχωρίτισσα, Καταφυγαδιώτισσα, Παλιοπυργιώτισσα, Μανωλίτισσα, Κακοπετριανή, Σπηλιώτισσα, Καστρινή, Τσιγκουριώτισσα Κυπεριώτιςςα δόθηκε από την τοποθεσία του ναού. Η ονομασία Πρινιάδική, Καρτεριανή δόθηκε από το όνομα των κτητόρων.

- Η ονομασία Αγία Μόνη (η Μόνη των Πάντων Ελπίς) και Ιλαριώτισσα (ιλαρόν βλέμμα) δόθηκε από την αγιογράφηση.

Τα πιο περίεργα θεοτοκωνύμια των Κυθήρων είναι η Κοντελετού και η Μονιτάρου. Μήπως το Κοντελετού σημαίνει κοντά το έλεος; Μονιτάρου στα Κύθηρα σημαίνει αμέσως, δια μιας, γρήγορα, οπότε η προσωνυμία Παναγία η Μονιτάρου φαίνεται ότι ισοδυναμεί με την Γοργοεπήκοο.

Η Κακή Μέλισσα πήρε την ονομασία κατά την παράδοση από ένα περιστατικό με πειρατές, που πήγαν να κουρσέψουν το μοναστηράκι της και ένα σμήνος μελισσών τους απομάκρυνε.

Η Ορφανή του Μυλοποτάμου ίσως πήρε την ονομασία από το όνομα Αρφάνης, ενώ η Ορφανή του Κάστρου κατά μία εκδοχή επειδή έχασε την πατρίδα της την Κρήτη και ήρθε στα Κύθηρα.

* Ελένη Χάρου λαογράφος, ιστορικός