Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 1716 του Νικόλα Κουλούρη

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ

ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΤΟ 1716 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Οι Αρχές του Πολέμου (δηλαδή οι αρχές που διέπουν κάθε στρατιωτική επιχείρηση αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις και μία επιχείρηση στο διπλωματικό ή επιχειρηματικό στίβο) έχουν διαχρονική ισχύ. Ισχύουν από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα όσο και αν η τεχνολογία έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην εξέλιξη των οπλικών και επικοινωνιακών συστημάτων.

ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΛOΚΑΙΡΙΟΥ ΤΟΥ 1716
Η Βενετία εκείνη την εποχή παρά τα σημάδια της παρακμής που άρχιζε να εμφανίζει μετά τον 6ο Βενετοτουρκικό πόλεμο(πέρας πολέμου τον Ιανουάριο 1699) την απώλεια του Κρήτης(1669) και τη δύσκολη κατάσταση που είχε περιέλθει με την απώλεια των Τήνου, Αίγινας, Μοριά, Κυθήρων, Λευκάδος(καλοκαίρι-φθινόπωρο 1715), διατηρούσε ακόμα τη κυριαρχία της στο Ιόνιο. Τη κυριαρχία της αυτήν την στήριζε στο στόλο της και στη προωθημένη ναυτική βάση της Κέρκυρας. Την εξασφάλιση της Κέρκυρας και την αποτροπή οιασδήποτε απειλής τουρκικής απόβασης και διαπόρθμευσης την στήριζε στην απόλυτη υπεροχή που μπορούσε να επιτύχει ο στόλος της στο κανάλι της Κέρκυρας. Σε αναφορά του Σχολεμβούργο προς τον Γενικό Προβλέπτη της Θάλασσας και τη Βενετική Γερουσία για τη οικτρή κατάσταση που βρήκε στη Κέρκυρα κατά την πρώτη επιθεώρηση στα στρατεύματα και στις οχυρώσεις που πραγματοποίησε στο τέλος Φεβρουαρίου 1716 του απάντησαν… <<…ότι στην ερχόμενη πολεμική περίοδο θα ήταν τόσο ισχυροί κατά θάλασσα που θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα σχέδια του εχθρού, κρατώ­ντας τον μακρυά από την Κέρκυρα…>> (Reflexions στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 105). Και όμως, την 05 Ιουλίου 1716 oι Βενετοί αιφνιδιάσθηκαν και παρολίγο να διαψευσθούν τραγικά.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Την 05 Ιουλίου 1716 ο Οθωμανικός στόλος μπαίνει στο κανάλι της Κέρκυρας από το στενό της Κασσιόπης. Οι Βενετοί υπέστησαν τακτικό (τοπικό) αιφνιδιασμό. Έναν ανάλογο αιφνιδιασμό υπέστησαν και οι Ιταλοί πάλι στη Κέρκυρα το μεσονύκτιο της 23/24 Σεπτεμβρίου 1943 από το Απόσπασμα Ντίτμαν της γερμανικής Μεραρχίας Εντελβάις στη λίμνη των Κορισσίων. Με μία διαφορά. Οι Ιταλοί κυριολεκτικά παρέλυσαν, οι Βενετοί αντέδρασαν. Από την άλλη οι Γερμανοί επιτυγχάνοντας αεροπορική υπεροχή κινήθηκαν δραστήρια, οι Τούρκοι εβράδυναν. 
Η απόβαση και διαπόρθμευση των Οθωμανών γίνεται στις παραλίες Ύψου-Δαφνίλα και Κοντόκαλι-Γουβιών μέσα σε κλίμα πανικού και απελπισίας του άμαχου πληθυσμού της Χώρας και της υπαίθρου που εντείνεται από την απόφαση των Ενετών να αποχωρήσει από το κανάλι της Κέρκυρας η Λιανή Ναυτική Αρμάδα (κωπήλατα πλοία) και μέσω του στενού της Λευκίμμης να διαρρεύσει δυτικά της Κέρκυρας. Εκείνες τις κρίσιμες στιγμές η Βενετία είχε τη τύχη να έχει στην υπηρεσία της δύο ικανούς και καταξιωμένους ηγέτες όπως αποδείχθηκε μετά. Τον Σάξωνα Στρατάρχη Σχολεμβούργο αρχηγό των χερσαίων δυνάμεων της Γαληνοτάτης που στη διάρκεια της πολιορκίας είχε μετατραπεί σε τακτικό (τοπικό) διοικητή της φρουράς Κέρκυρας και τον Αντιναύαρχο Μάρκο Κορνέρ ως διοικητή της Βαριάς Ναυτικής Αρμάδας (ιστιοφόρα πλοία). Ο Κορνέρ την 08 Ιουλίου με μια δυναμική ενέργεια διασπά το ναυτικό αποκλεισμό στο στενό της Κασσιόπης(ναυμαχία της Κασσιόπης) και βάζει τις βάσεις για την μετέπειτα επιτυχία του Σχολεμβούργου επιτυγχάνοντας βασικά δύο πλεονεκτήματα. Αφ΄ενός μεν την ασφάλεια των πλευρών και των νώτων της Χώρας από τη μεριά της θάλασσας, αφ΄ετέρου δε τη τήρηση ανοικτού του στενού της Λευκίμμης. Το νησί της Κέρκυρας μέχρι το τέλος της πολιορκίας δεν υπέστη ναυτικό αποκλεισμό που αποτελεί το κλειδί της επιτυχίας προκειμένου να πετύχει μια αποβατική επιχείρηση. Ο Σχολεμβούργος εκείνες τις πρώτες δύσκολες μέρες του πανικού και της απελπισίας στήριξε τη πλάτη του πάνω στον Αντιναύαρχο Κορνέρ και έριξε όλο το βάρος του στο μέτωπο της ξηράς. 
Οι Οθωμανοί σχεδόν ανενόχλητοι αποβιβάζονται. Αφού ασφαλίσουν τη περίμετρο σε όλη τη Κεντρική Κέρκυρα (circonvallazione κατά την ορολογία της τότε εποχής) προελαύνουν στη κατεύθυνση Γουβιά- Κοντόκαλι- Ποταμός- Μαντούκι ανατρέποντας τις βενετικές μικροαντιστάσεις και εγκαθιστούν προωθημένα τμήματα (χαρακώματα) στη γραμμή Κεφαλομάντουκο - Αγία Ελεούσα –Κογεβίνα - Κουλίνα με σκοπό τον αποκλεισμό της Χώρας (controvallazione κατά την ορολογία της εποχής). Συγχρόνως δουλεύουν εντατικά ανοίγοντας δρομολόγια για τη προώθηση του πυροβολικού και της επιμελητείας τους. Ο Σχολεμβούργος με παντελή έλλειψη ταχυκίνητου ιππικού και με τις δυνάμεις να του διατίθενται στάγδην (ποτέ δεν τις είχε διαθέσιμες εν τόπω και χρόνω το σύνολο των 4000 έως 5000 που αναφέρουν κάποιοι) και να αξιολογούνται από τον ίδιο στο 50% μόνο ως αξιόμαχες, αποφάσισε να επιβραδύνει αρχικά τον εχθρό στη προωθημένη αλλά ανοχύρωτη γραμμή λόφος Αβράμη- προάστιο Σαρόκο- λόφος Σωτήρα. <<…Οι στρατιώτες ήταν όλοι κι όλοι 3097, από τους οποίους μόνο οι 2245 θεωρούνταν κατάλληλοι για υπηρεσία, και σ' αυτούς τους τελευταίους περιλαμβάνονταν και μερικές εκατοντάδες εξασθενημένοι καθώς και πολλοί νέοι στρατιώτες που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν παρά σαν φρουρά σε κάποια από τις πύλες της πόλης, ώστε τελικά δεν απέμεναν ούτε 1500 αξιόμαχοι άνδρες…>>(εκτίμηση κατάστασης προσωπικού από τον Σχολεμβούργο την 06 Ιουλίου 1716 - journal mss Cicogna στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 275). Παρά τις αντίθετες εισηγήσεις στο πολεμικό συμβούλιο (Consulta) να εγκαταλείψει τα προωθημένα οχυρά και να αμυνθεί στους προμαχώνες ή ακόμα και στα Φρούρια και παρά το πανικό και την απογοήτευση που επικρατούσε, αποφασίζει να δώσει τον αγώνα εμπρός σε διαδοχικές γραμμές για κατατριβή και εξασθένηση των Τούρκων και τελικά δικαιώνεται.

Την 19 Αυγούστου 1716 όταν οι Τούρκοι διαρρηγνύουν την οχυρωμένη τοποθεσία στο κερατοειδές του Σκάρπωνα και στο μεσοτείχισμα του Αγίου Αντωνίου έχουν φθάσει συγχρόνως και στο ναδίρ της μαχητικής τους ισχύος. Εκείνη την οριακή στιγμή με μία θυελλώδη αντεπίθεση στην οποία συμμετέχει και η κερκυραϊκή Σινιορία ο κλήρος και ο λαός που μπορεί να κρατήσει όπλο (Λαυρέντιου Βροκίνη- Περί των ετησίως τελουμένων εν Κερκύρα λιτανειών του Αγίου Σπυρίδωνος και της εν έτει 1716 πολιορκίας της Κερκύρας-Κέρκυρα 1909),ο Σχολεμβούργος καταστρέφει ολοσχερώς την εισχωρήσασα δύναμη και διαλύει οριστικά την ελπίδα των Τούρκων για κατάληψη των Κορυφών. Οι Οθωμανοί από τη πλευρά τους βλέποντας το μάταιο του αγώνα με όλα τα τακτικά πλεονεκτήματα να στρέφονται υπέρ των Βενετών, το Φθινόπωρο να πλησιάζει, να απομειώνεται το προσωπικό χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα και στο Αυστροτουρκικό μέτωπο (Πετροβαραντίν) να γνωρίζουν συντριπτική ήττα από τον Ευγένιο της Σαβοίας, αποφασίζουν να αποχωρήσουν από τη Κέρκυρα.
Η αδράνεια των Βενετών θα επιτρέψει την απαγκίστρωση και αποχώρηση των εν διαλύσει ευρισκομένων οθωμανικών στρατευμάτων και την αποχώρηση του στόλου τους χωρίς να ριφθεί ούτε ένας πυροβολισμός εκ μέρους του βενετικού στόλου. Ο Γενικός Προβλέπτης της Θάλασσας και Στρατηγικός Διοικητής Ιονίου Πελάγους Αρχιναύαρχος Ανδρέα Πιζάνι (είχε υπο τις διαταγές του όλο το στόλο και τον Σχολεμβούργο με όλες τις επίγειες δυνάμεις) αποδείχθηκε άτολμος και κατώτερος των περιστάσεων. Ο βενετικός στόλος (βαριά αρμάδα, λιανή αρμάδα και άλλα 19 συμμαχικά πλοία) που συγκεντρώθηκε στη Κέρκυρα από την 18 Ιουλίου δεν προέβει σε καμία σοβαρή επιθετική ενέργεια ούτε κατά τη διάρκεια της συνεχούς διαπόρθμευσης ούτε κατά τη διάρκεια της αποχώρησης. Έτσι χάθηκε η ευκαιρία για μία στρατηγική νίκη των Βενετών ιδίως στην εν αταξία αποχώρησή των Οθωμανών. <<Εν τούτοις ούτε η βαριά ούτε η λιανή αρμάδα μας εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ημέρα, ούτε τον ευνοϊκό άνεμο ούτε τη σύγχυση στην οποία βρίσκονταν οι Τούρκοι εξαιτίας της βιαστικής αποχώρησης τους από το νησί….. Ίσως για πολύ καιρό δεν θα ξαναβρεθεί παρόμοια ευκαιρία να κατaστραφεί ένας ολόκληρος στόλος σ' ένα κανάλι….>>(απολογισμός Σχολεμβούργου- journal mss Cicogna στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 466).

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
<<Στο πόλεμο είναι κανόνας ότι κερδίζει αυτός που κάνει τα λιγότερα λάθη...>>
Ναπολεων Βοναπάρτης (1769-1821)