ΒΑΛΕΡΙΟΣ ΣΤΑΗΣ Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

 Ο Βαλέριος Στάης γεννήθηκε το 1857 στη Χώρα Κυθήρων. Ο συνονόματος παππούς του, είχε διοριστεί από τον Άγγλο Αρμοστή Μαίτλαντ σαν αντιπρόσωπος των Κυθήρων , στην Κέρκυρα για την σύνταξη του Ιονίου Συντάγματος. Ο πατέρας Νικόλαος, ήταν ιατροφιλόσοφος και υπήρξε ο πρώτος Δήμαρχος του νησιού μετά την Ένωση με την Ελλάδα.
Από τα είκοσι μέχρι τα είκοσι τρία του σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και στην συνέχεια έφυγε για την Γερμανία όπου έγινε μεταστροφή και αποφάσισε να σπουδάσει Αρχαιολογία και έκανε την διατριβή του το 1885.  
Στις 3 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου επέστρεψε στην Ελλάδα και διορίστηκε Εφορος Αρχαιοτήτων στους νομούς Κορινθίας και Αργολίδας.
Η ανασκαφική δραστηριότητά του ξεκίνησε στο Ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, θεωρώ ότι η ιατρική φλόγα είχε παραμείνει αναμμένη, σαν αναπληρωτής του Παναγή Καββαδία. Στην συνέχεια δούλεψε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών όπου ύστερα από 26 χρόνια σαν Έφορος, το 1921 έγινε Διευθυντής! Στην Αττική συνέχισε το ανασκαφικό έργο του. 

Βέβαια τα πράγματα δεν είναι πάντα ιδιανικά όπως τα περιγράφουν οι διάφοροι βιογράφοι. Σαν Έφορος λοιπόν της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, ο Βαλέριος Στάης αποφαίνεται ότι το Αρχαίο Ωδείο Πατρών δεν είναι Ωδείο αλλά ρωμαϊκές θέρμες και μέχρι να πεισθεί η Εταιρεία για την λάθος εκτίμησή της, το μνημείο είχε καταλεηλατηθεί. Ολόκληρη η μαρμάρινη επένδυση, κεφαλές λεόντων χάθηκαν δια παντός όπως αναφέρει η πατρινή εφημερίδα ''Φορολογούμενος'' στο φύλλο της 26ης Γενάρη 1890 που εξέδιδε ο Κων. Φιλόπουλος παππούς εκ μητρός, του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου.
Παντρεύτηκε την Χαρίκλεια Ροδίου εγγονή του Γενναίου Κολοκοτρώνη. Απέκτησαν ένα γιό τον μετέπειτα αντιστράτηγο Νικόλαο Στάη.
Ο Βαλέριος Στάης πέθανε το 1923 από ημιπληγία σε ηλικία 66 χρόνων.

- Πηγές: Θέματα Αρχαιολογίας 2017, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1992, εφημερίδα Φορολογούμενος.