ΕΝΑΣ ΛΕΥΚΑΔΙΤΗΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ''ΑΙΩΝΙΑ'' ΣΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ ΚΑΙ ΣΤΕΛΝΕΙ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Την Νήσον την Ιόνιον Λευκάδα είχα πατρίδα

Του Νίκου Ασπρογέρακα

Η συμμετοχή μου στην εκδρομή στην Κωνσταντινούπολη και Μικρά Ασία, που πραγματοποίησε ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Πατρών από 8-15 Ιουλίου 2001, μου έδωσε την ευκαιρία, εκτός των άλλων ωφελημάτων, να "γνωρίσω" ένα συμπατριώτη μας, που γεννήθηκε το 1764 στη Λευκάδα, έζησε και πέθανε κάπου στη Σουλτανική Τουρκία το 1844. Είναι ο Λευκάδιος έμπορος ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΨΙΔΑΣ.

Περιδιαβαίνοντας τα χερσαία τείχη της Κων/λης από Νότο προς Βορρά, με αφετηρία το Φρούριο του Γεντικουλέ (με τη Χρυσή Πύλη ένωνε την Εγνατία οδό και τα αυτοκρατορικά ανάκτορα), μετά την πύλη του Βελιγραδίου (BELEGRANDKAPI) συναντάμε την πύλη της Σηλυμβρίας (SILIVR-ΙΚΑΡΙ) και σε απόσταση 200 περίπου μέτρων από αυτήν (οι Βυζαντινοί την αποκαλούσαν και Πύλη της Πηγής) βρίσκεται ο σημερινός ναός της Ζωοδόχου Πηγής, που αναγέρθηκε το 1830.

Είναι το πολυτιμότερο Αγίασμα της εν Ανατολή Ορθοδοξίας, που το Πατριαρχείο το περιέσωσε από τις αρπαχτικές διαθέσεις των Αρμενίων της Πόλης και που σ' αυτό αναγνωρίστηκαν από την Τουρκία τα διακαιώματα της Ελληνορθοδοξίας.

Αν ανατρέξουμε σε παλαιότερους χρόνους, θα μάθουμε ότι η πηγή που υπήρχε εκεί από αιώνες μέσα σε ένα δάσος από κυπαρίσσια και που ήταν γνωστή για τις θεραπευτικές της ιδιότητες συμπεριλήφθηκε μέσα στο ναό της Θεοτόκου, που χτίστηκε από το Λέοντα τον Α' το Μέγα, το Οράκα (400 - 474 μ.χ.), αυτοκράτορα του Βυζαντίου (457-474 μ.χ.).

Αργότερα, το 559 μ.χ., ο Ιουστινιανός επισκεύασε το ναό, καθιστώντας τον "περικαλλέστατον" με υλικά που περίσσεψαν από την οικοδομή του ναού της του Θεού Σοφίας, ως πράξη ευγνωμοσύνης, γιατί πίνοντας νερό από το Αγίασμα ιάθηκε από την νεφρολιθίαση, απ' την οποία έπασχε.

Αλλά και ο ναός αυτός και όσοι αργότερα οικοδομήθηκαν σ' αυτή τη θέση και το κοντά σ' αυτόν εαρινό ανάκτορο των αυτοκρατόρων, το ονομαζόμενο Ανάκτορο των Πηγών, με την πάροδο του χρόνου εξαφανίστηκαν. Ο μέχρι το 1821 σωζόμενος ναΐσκος ήταν ένα μικρό ευκτήριο υπόγειο, προς το οποίο οι προσκυνητές κατέβαιναν με σκάλες.

Ο υπόγειος αυτός ναΐσκος καταστράφηκε το 1821 από τους Γενίτσαρους και στα ερείπιά του ανεγέρθηκε, όπως προαναφέραμε, το 1830 ο σημερινός ναός της Ζωοδόχου Πηγής'.

Από αυτόν πήραν το όνομά τους και άλλοι σε πολλά μέρη ναοί της Θεοτόκου.

Ζωοδόχος Πηγή (Μπαλουκλή). Τάφοι Πατριαρχών και επώνυμων Ελλήνων.

Βγαίνοντας, λοιπόν, ο επισκέπτης από τον ιερό ναό και προχωρώντας προς το αγίασμα του υπόγειου ναΐσκου, περνά από μια μικρή υπαίθρια έκταση μέσα στην οποία υπάρχουν τάφοι πατριαρχών και άλλων επιφανών Ελλήνων της Κων/hης. Το δάπεδο αυτού του ύπαιθρου είναι στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες, καθώς και με επιτύμβιες ταφόπλακες Ελλήνων, οι οποίες μεταφέθηκαν εκεί από διάφορα ελληνορθόδοξα νεκροταφεία της Τουρκίας. Σε μια από αυτές στάθηκα μπροστά, ανακόπτοντας, απότομα το βήμα μου, όταν η ματιά μου φευγαλέα έπεσε στη λέξη Λευκάδα. Με περιέργεια διάβαση το επίγραμμά της:

ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΜΑΣ ΤΟ ΘΟΛΕΡΟΝ ΚΑΙ ΤΑΡΑΧΩΔΕΣ ΚΥΜΑ ΕΙΣ ΤΟΥΤΟ ΦΙΛΕ ΤΟ ΣΚΛΗΡΟΝ ΣΥΝΤΡΙΒΕΤΑΙ ΤΟ ΜΝΗΜΑ
ΤΗΝ ΝΗΣΟΝ ΤΗΝ ΙΟΝΙΟΝ ΛΕΥΚΑΔΑ ΕΙΧΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΗΝ ΦΥΣΙΝ ΟΓΔΟΗΚΟΝΤΑ ΦΟΡΑΣ Ν ΑΝΘΗΣΕΙ ΕΙΔΑ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΕ ΚΟΨΙΔΑΣ ΗΤΟ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΝ ΕΙΧΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΜΟΥ
ΤΑΣ ΠΡΑΞΙΣ ΜΟΥ ΑΣ ΜΗ ΖΗΤΗ ΚΑΝΕΙΣ ΔΙΑ ΝΑ ΜΑΘΕΙ ΟΤΙ Σ' ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ ΠΡΑΞΕΙ ΤΙΣ Σ' ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ Θ' ΑΠΟΠΑΥΣΕΙ
6 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1844

Θα επανέλθω σ' αυτό, αφού ολοκληρώσω την περιγραφή και τη μυθολογία του χώρου.

Πατώντας σ' αυτές τις πλάκες, οδηγούμαστε από κλίμακα που αρχίζει από το αίθριο στο Αγίασμα που βρίσκεται στον τεσσάρων μέτρων βάθους μικρό υπόγειο ναίσκο.

Η πηγή του είναι αέναος κρατώντας συνεχώς γεμάτη ευρύχωρη μαρμάρινη δεξαμενή, μέσα στην οποία βρίσκονται μικρά ψάρια. Λέγεται ότι είναι συνολικά επτά και ότι πήδησαν στην πηγή την ημέρα της Ανάστασης από τη σχάρα που ψήνονταν.

Η παράδοση διεξοδικότερα αναφέρει ότι ένας καλόγερος τήγάνιζε ψάρια όταν του αναγγέλθηκε η άλωση της πόλης από τους Τούρκους. Αυτή η είδηση του φάνηκε τόσο απίθανη ώστε είπε: "Τότε Θα πάρει ο Τούρκος την Πόλη, σαν ζωντανέψουν τα ψάρια στο τηγάνι''.

Δεν απόσωσε το λόγο του και τα ψάρια, που ήταν τηγανισμένα μόνο από το ένα μέρας, ένα - ένα ζωντάνευαν και πηδούσαν από το τηγάνι στη δεξαμενή,όπου μέχρι σήμερα βρίσκονται μισοτηγα-νισμένα και ζωντανά.

Από το όνομα των ψαριών στα Τούρκικα (Μπαλούκ) ονομάστηκε η Ζωοδόχος Πηγή Παναγία του Μπαλουκλή.

Φωτογραφία: Ο Ναός Ζωοδόχος Πηγή Παναγία του Μπαλουκλή όπως είναι σήμερα

Αλλά ας επιστρέψουμε στο επίγραμμα.

Οσον αφορά τη μορφή του, αποτελείται από τέσσερις δίστιχες στροφές.

Ο στίχος είναι ιαμβικός 15σύλλαβος, ομοιοκαταληκτικός (ο δεύτερος στίχος κάθε στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο), η δε τομή σ΄ όλους τους στίχους εμφανίζεται μετά την 8η συλλαβή. Είναι ο γνωστός δεκαπεντασύλαβος του δημοτικού μας τραγουδιού, αλλά και ο προσφιλής στους επώνυμους ποιητές της επτανησιακής Σχολής (Δ. Σολωμό, Γ. Τερτσέτη, Ι. Τυπάλδο, Ι. Πολυλά, Γ. Μαρκορά, Α. Μαβίλη, Γ. Καλο-σγούρο, Γ. Μαρτινέλλη κ.ά).

Οσον αφορά το περιεχόμενό του το επίγραμμα διαποτίζεται από την αγάπη προς τη φύση ("την φύσιν... ν' ανθήσει είδα), την πατρίδα ("την νήσον την ... είχα πατρίδα") και τη θρησκευτικότητα ("ότι σ' τον κόσμον... θ' απολαύσει"), που αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της επτανησιακής λογοτεχνίας.

Διαπλέκεται το καθολικό ("του βίου μας... κύμα" "ότι... πράξει τις") με το ατομικό ("είχα πατρίδα" "ν ανθήσει είδα" "είχα επάγγελμα" "τας πράξεις μου") ενώ το ατομικό στοιχείο περικλείεται στο γενικό (1 ος και τελευταίος στίχος) και δημιουργεί με το σχήμα του κύκλου τον κύκλο της ζωής:

Ανυπαρξία - Ζωή - Θάνατος.

Επισημαίνω τρία -τέσσερα ακόμα στοιχεία, για να μην κουράσω τους φίλους αναγνώστες με εκτενή φιλολογική ανάλυση:
- Την παρομοίωση της ανθρώπινης ζωής με το κύμα ("Πολυκύμαντος Βίος'),
στην οποία δίνεται τέλος με το Θάνατο
- Τον υπαινισμό του συντάκτη στην τότε κρατική υπόσταση της Λευκάδας (Ιόνιος Πολιτεία) από την Αγγλική κυριαρχία.
- Την υπερηφάνεια για το όνομα και το ασκούμενο δια βίου ("πάντα") επάγγελμα του εμπόρου
- Τη μεταφυσική Θεώρηση για τη ματαιότητα της επίγειας ζωής και τη μετά Θάνατον ανταμοιβή (τελευταίο δίστιχο), κοινός τόπος στη λαϊκή αντίληψη, αλλά και στα ηθικοδιδακτικά ποιήματα της βυζαντινής και κυρίως μεταβυζαντινής περιόδου.

Η σύντομη αυτή αναφορά μου ας αποτελέσει αφόρμηση μιας περαιτέρω διερεύνησης και αναζήτησης στοιχείων για το Λευκάδιο "Εμπορο Βασίλειο Κοψιδά, αλλά και, για όποιον Λευκαδίτη επισκεφτεί την Παναγία του Μπαλουκλή, την ευκαιρία να σταθεί για λίγο με σεβασμό μπροστά στην επιτύμβια πλάκα του συμπατριώτη μας, που δεν ευτύχησε να κοιμηθεί γλυκά στη γενέθλια νήσο του, αφού τα οστά του μεν κείνται σε κάποιο κοιμητήριο της Ανατολής το δε σήμα του τάφου κρατεί η Βασιλεύουσα.

Νίκος Ασπρογέρακας
Φιλόλογος - Διευθυντής Πειραματικού Λυκείου Πατρών

Πηγή : enirikos.blogspot.gr

mylefkada.gr

Categories: ΙΣΤΟΡΙΚΑ