Η καταστροφή έχει πλέον επέλθει, ανεπιστρεπτί φοβόμαστε, διαβάζοντας τα πιο κάτω. Στο μοναδικό ίσως κατακόρυφο ηλιακό ρολόι στον Ελλαδικό χώρο, που είναι εντοιχισμένο στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, στην κεντρική πλατεία της Λευκάδας.
 |  |
Κάποιοι αιθεροβάμονες, εκλιπόντες σήμερα, συμπολίτες μας που διακρίνονταν για την ευαισθησία τους είχαν επισημάνει από νωρίς την επερχόμενη καταστροφή, κρούοντας, με περίσσεια και χαρακτηριστική για την εποχή ευγένεια, το καμπανάκι του κινδύνου προς κάθε αρμόδιο: Αρχαιολογική Υπηρεσία, Δήμο Λευκάδας, Εκκλησιαστικές αρχές. Στου κουφού όμως την πόρτα…
Αδιευκρίνιστο παραμένει πότε ακριβώς φτιάχτηκε η «Μεριντιάνα», όπως έλεγαν οι παλιότεροι το ηλιακό ρολόι. Είναι όμως αρκετά ενημερωτικές για την ιστορία του και τον τρόπο λειτουργίας οι πιο κάτω αναφορές του Δήμου Μαλακάση, καλλιτέχνη, συγγραφέα και συμβολαιογράφου και τουΙωάννη Σ. Παπαδάτου, επίτιμου Γυμνασιάρχη, που δημοσιεύτηκαν, πριν αρκετά χρόνια, στην τοπική εφημερίδα «Δημοκρατική Λευκάδα» (Αρ. Φύλλου 38, Φλεβάρης 1979 και Αρ. Φύλλου 39, Μάρτης 1979):
Στην κύρια ανατολική πρόσοψη του Ιερού Ναού Αγίου Σπυρίδωνος, την κείμενη προς την κεντρική πλατεία, βρίσκεται εντοιχισμένη λίθινη πλάκα του γνωστού ηλιακού ωρολογίου (γνωμονιακού κατά την επιστημονική γλώσσα). Οι καιρικές συνθήκες, η πολυκαιρία και οι σεισμοί έχουν φθείρει ολόκληρη την αριστερή όψη της λίθινης πλάκας, με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν οι επιστημονικά καθορισμένες χαράξεις των ευθειών εκείνων που υποδηλώνουν τις ώρες, με τη πτώση της σκιάς της χάλκινης ακίδας (γνώμονος), επάνω σ΄ αυτές.
Χωρίς να είμαστε ειδήμονες μαθηματικοί ή γεωμέτρες, ασφαλώς οι ευθείες αυτές δεν είναι χαραγμένες τυχαία, αλλά προσδιορισμένες επιστημονικά και σε συνάρτηση με τη θέση και τον τόπο του γνωμονιακού ωρολογίου.
Επειδή επαπειλείται άμεσος κίνδυνος καταστροφής και εξαφανίσεως και των άλλων εγχαράκτων ευθειών, που υποδηλώνουν τις ώρες, με την απολέπιση των λίθινων στρωμάτων της πλάκας και επειδή εκείνοι που είχαν την ευτυχή έμπνευση και πρωτοβουλία να το κατασκευάσουν (χρόνος κατασκευής του δεν στάθηκε δυνατό να εξακριβωθεί, από παληά συμβόλαια), διέπονταν από αγάπη προς την πόλη τους και συνεπώς θα ήταν αχαριστία εκ μέρους μας να φανούμε αγνώμονες στην προσφορά τους αυτή. Γι΄ αυτό, παρακαλούμε ευσεβάστως την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία Ιωαννίνων, να μεριμνήσει για τη προφύλαξη και διατήρηση της λίθινης πλάκας του ωρολογίου. Απευθυνόμαστε στην παραπάνω Υπηρεσία, γιατί ο Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος, στη πρόσοψη του οποίου είναι εντοιχισμένη η λίθινη πλάκα, κηρύχθηκε διατηρητέος (ως μνημείον) και βρίσκεται, συνεπώς υπό την προστασία της.
Με την ευκαιρία όμως αυτή υπενθυμίζουμε και την υποχρέωση της ίδιας υπηρεσίας (για τέταρτη φορά) για τη προφύλαξη και αναστύλωση των δύο μαρμαρίνων κολωνών (παραστάδων) της δυτικής εξώθυρας του Ιερού Ναού Γενέσιον της Θεοτόκου (Παναγίας των Ξένων) και των λιθίνων θριγκών, που με τον πιο ελάχιστο σεισμικό κραδασμό, θα καταρρεύσουν και θα καταστραφούν. Οπότε, θα τοποθετηθούν εις αντικατάστασιν τσιμεντένιες κολώνες, θα τις χρωματίσουμε μαρμαρί και θα είναι και στερεότερες «γερές»…
Αλλά, με απόλυτη κατανόηση στα τόσα προβλήματα του δήμου Λευκάδος και με πολλή ταπεινοσύνη και άκρο σεβασμό, προτείνομε στο δήμο Λευκάδος, ν΄ αναλάβει ο ίδιος την αποκατάσταση του γνωμονιακού ωρολογίου της πόλεως, γιατί, έως ότου κινηθούν οι διαδικασίες της αρμόδιας Υπηρεσίας, η πλάκα θα καταστραφεί και έτσι θα λείψει απ΄ τη Λευκάδα αυτό το σπάνιο είδος μετρήσεως του χρόνου.
Τέλος, παρακαλούμε θερμώς τους αρμόδιους ή τις αρμόδιες υπηρεσίες, δημόσιες και εκκλησιαστικές, να μας συγχωρούν εκ των προτέρων τόσο για το οχληρό περιεχόμενο της παρούσης, των παρελθόντων και όσων εις το μέλλον θα επακολουθήσουν για τους κόπους που θα καταβάλουν και για την επιμέλεια που θα επιδεικνύουν. Άλλωστε, για τα όσα οχληρά κατά το παρελθόν επισημάνθηκαν, κανένα όφελος δεν προσδοκούμε, ειμή μόνον τη διατήρηση μιας κάποιας ασήμαντης (αυτής που είναι τελοσπάντων) πολιτιστικής κληρονομιάς, που άφησαν οι πατεράδες μας. Οι στεναχωρημένοι ας εξετάζουν κάτω απ΄ το πρίσμα αυτό τα όσα θα επισημαίνομε στο χώρο μας που όλοι μας κατοικούμε, ζούμε και σκεφτόμαστε και ας μη μνησικακούν.
Η ανεξικακία και η κατανόηση δεν είναι μόνον ανθρώπινα συναισθήματα, αλλά και χριστιανικά προνόμια και χαρίσματα.
ΔΗΜΟΣ ΜΑΛΑΚΑΣΗΣ
|
Σχετικά με τη δημοσίευση συνεργασίας του κ. Μαλακάση με θέμα το ηλιακό ρολόγι του Αγίου Σπυρίδωνα, είχαμε -μέσω του κ. Μαλακάση- μια ενδιαφέρουσα επιστολή που στάλθηκε προς αυτόν εκ μέρους του επίτιμου Γυμνασιάρχη κ. Ιωάννη Παπαδάτου που δίδει χρήσιμες πληροφορίες.
Η «Δημοκρατική Λευκάδα» ευχαριστεί τόσο τον κ. Παπαδάτο όσο και τον κ. Μαλακάση για τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Σημειώνει, τέλος, ότι ευχάριστα δέχεται συνεργασίες από ανθρώπους που γνωρίζουν τον λευκαδίτικο χώρο και έχουν διάθεση να καταγράψουν τη λευκαδίτικη κληρονομιά.
Η επιστολή του κ. Παπαδάτου -προς τον κ. Μαλακάση- έχει ως εξής:
«Αγαπητέ μου κ. Μαλακάση. Διάβασα στη «Δημοκρατική Λευκάδα» το άρθρο σας για το ηλιακό ρολόγι του Αγίου Σπυρίδωνα και ένοιωσα τύψεις γιατί δεν μπόρεσα ν΄ ασχοληθώ μ΄ αυτό, όπως το είχα προγραμματίσει όταν υπηρετούσα στη Λευκάδα. Τώρα που το ανακινήσατε – … θέλω να σας δώσω κάποιες πληροφορίες.
Πρώτα δε βρίσκεται στην Ανατολική πρόσοψη του Ναού αλλά στη Νότια. Οι παλιότεροι το έλεγαν «Μεριντιάνα» που σημαίνει μεσημβρία – μεσημέρι. Άλλωστε στην Ανατολή βρίσκεται ή πρέπει να βρίσκεται, πάντοτε το Ιερό του Ναού. Στον τόπο μας τα ηλιακά ωρολόγια που είναι σε κατακόρυφους τοίχους είναι πάντα σε νότιους τοίχους. Πολύ φοβάμαι, ότι δεν θα υπάρχει άλλο στην Ελλάδα τέτοιο. Προτιμούνται τα οριζόντια, όπως είναι στην είσοδο του Εθνικού Κήπου στην Αθήνα γιατί είναι εύκολη η κατασκευή τους. Γι΄ αυτό το λόγο ακόμη πρέπει να διασωθεί. Η πλευρά του τριγώνου, που η σκιά της δείχνει τις ώρες, σχηματίζει με το επίπεδο του κατακόρυφου τοίχου γωνία -ίση ακριβώς- με το γεωγραφικό πλάτος της πόλης και μάλιστα του σημείου που είναι τοποθετημένο. Είναι περίπου 38° 50΄ Β. Οι χαρακιές που δείχνουν τις ώρες είναι φκιασμένες με μεγάλη μαστοριά και αν πρόκειται να τονισθούν για να φαίνονται χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή για να μη παρουσιάσουν απόκλιση και εκτροπή. Θυμάμαι, μαθητής που ήμουνα, που για να βρούμε την ώρα (Αθήνας) προσθέταμε στην ένδειξη του ρολογιού ένα τέταρτο, μια που είμαστε 3° περίπου δυτικά της Αθήνας. Ακριβέστερα είναι 12΄-13΄. Απ΄ το 1916 που η Ελλάδα προσχώρησε στην επίσημη διεθνή ώρα και η Αθήνα πρόσθεσε στην ώρα της 25΄ 8΄΄ για αν πάρει την ώρα της ανατολικής Ευρώπης, θα πρέπει να προσθέτομε στην ένδειξη του ηλιακού μας ρολογιού 25΄ 8΄΄ + 13΄ = 38΄ 8΄΄. Περίπου, δηλαδή 40΄. Φυσικά, με την προϋπόθεση ότι οι σεισμοί δεν άλλαξαν την κατακόρυφη διεύθυνση του τοίχου αισθητά και αν οι διάφοροι μαστροχαλαστήδες δεν έκαναν καμιά ανεπανόρθωτη ζημιά.
Βέβαια και πάλι θα υπάρχει κάποια διαφορά εξαιτίας μιας αστρονομικής ποσότητας που λέγεται εξίσωση του χρόνου και που γίνεται αισθητή το Φεβρουάριο και το Νοέμβριο. Αλλά αν τελικά σας ακούσουν και το περισώσουν μπορούμε από κάτω σε μια μικρή πλακίτσα να γράψωμε τις διορθώσεις για κάθε μήνα ή ακόμα και για κάθε 15ήμερο. Αυτό το φτιάχνω εγώ. Έτσι έχουν και όλα τα οριζόντια ηλιακά ρολόγια. Η σπουδαιότητά του είναι γιατί δείχνει την τοπική ώρα του τόπου μας και όχι τις συμβατικές.
Και μια άλλη παρατήρηση, άσχετη. Ξέρομε, ότι το Ιερό των Ναών πρέπει να βρίσκεται στην Ανατολή. Αν κοιτάξετε τον προσανατολισμό των Ναών της Λευκάδας θα δείτε σημαντικές διαφορές. Του Αγίου Μηνά, του Αγίου Σπυρίδωνα και μερικών άλλων έχουν διεύθυνση περίπου Β.Α., της Παναγίας των Εισοδίων νομίζω Ν.Α. Η εξήγηση είναι ότι οι μαστόροι κοίταζαν πούθε βγαίνει ο ήλιος, που όπως ξέρομε το καλοκαίρι βρίσκεται βορειότερα και το χειμώνα νοτιότερα. Απ΄ την πραγματική Ανατολή βγαίνει μόνο στις δύο ισημερίες.
Αφού σας εκφράσω (…) Σας χαιρετώ (υπογραφή) Ιωάννης Σ. Παπαδάτος.»
πηγή:http://www.kolivas.de/
|
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου