Κυριακή 26 Αυγούστου 2018

ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΕΦΑΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ της Ευριδίκης Λειβαδά

Eξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτη Κεφαλληνίας
Αξιότιμες αρχές του τόπου, εκλεκτοί παρευρισκόμενοι
Με δεδομένη την ιστορία και την γεωγραφία της πολυλίμενης Κεφαλλονιάς, το πολυπλάνητο των κατοίκων της αρχής γενομένης του μυθικού βασιλέα Οδυσσέα, και την αδιάλειπτη κατάκτηση του νησιού για 780 χρόνια από τη Δύση, η έννοια της «διασποράς» με την σημερινή της διάσταση, προκαλεί ασάφεια και σύγχυση. Σε ένα τοπίο όπου οι προσαρτήσεις εναλλάσσονταν, τα όρια πάλλονταν, και ιδιαίτερα αυτά της θαλασσοκράτειρας Βενετίας, της επικράτειας της οποίας το νησί υπήρξε τμήμα για 300 χρόνια, ο Κεφαλλονίτης βρισκόταν σε διαρκή αναζήτηση γνώσης και κέρδους, μέσα κι έξω από τα αυξομειούμενα σύνορα. Σε αυτό λοιπόν το περιβάλλον, θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω, σεβόμενη πάντα τον χρόνο που μου έχει δοθεί, ένα τυπικό δείγμα προσωπικοτήτων Κεφαλλήνων, καθώς ο αριθμός αυτών που προόδευσαν μακριά από τον τόπο τους είναι απροσμέτρητος. 
Σκιαγραφώντας τις μετακινήσεις των Κεφαλλήνων εκτός νησιού, παρατηρούμε πως μέχρι και τον 16ο αι. μεμονωμένες προσωπικότητες (όπως λόγιοι και ιερωμένοι) κινούνται σποραδικά προς την ιταλική χερσόνησο κυρίως, αλλά και αξιωματούχοι και στρατιωτικοί προς την Σικελία και Ν. Ιταλία. [Δεν αναφέρομαι σε μαζικές μετακινήσεις λόγω πολέμου – όπως κατά την πολιορκία της Κύπρου 1570 όπου έφθασαν στη μεγαλόνησο 2.000 Κεφαλλονίτες από τους οποίους επέστρεψαν μόνον 100]. 
Από τον 17ο αι. και μετά, η αιτία εγκατάστασης είναι κατά βάση οικονομική καθώς δόθηκαν προνόμια μέσω συνθηκών (Κάρλοβιτς -1699-, Πασσάροβιτς -1718- , Κιουτσούκ Καϊναρτζή -1774) κι αναπτύχθηκε το χερσαίο και θαλάσσιο εμπόριο. 
Κεφαλλήνες εγκαθίστανται στις νότιες επαρχίες της Ρωσίας. Οι εμπορικές δράσεις δημιούργησαν χρηματιστηριακές και τραπεζικές εργασίες όπου οι Κεφαλλήνες σημείωσαν ιδιαίτερη επιτυχία, ενώ πρέπει να τονισθεί η ανάπτυξη της ναυτιλίας, τομέας όπου διέπρεψαν είτε ως ιδιοκτήτες, είτε ως καραβοκύρηδες, είτε ως καπετάνιοι. Κεφαλλονίτικα πλοία έφταναν από τον Εύξεινο μέχρι την Αίγυπτο, το Λιβόρνο, την Μασσαλία, το Λονδίνο κι ανοίχτηκαν γραφεία σε κάθε κόμβο εμπορικό.
Δεν υπάρχει επώνυμο Κεφαλλονίτικο που να μην έχει υπάρξει στα παρευξείνια μέρη κι ευρύτερα στη διασπορά, ενώ είναι σε όλους γνωστοί οι μεγαλέμποροι, πλοιοκτήτες και τραπεζίτες:
Θεοφιλάτοι, Φραγκόπουλοι, Γιαννουλάτοι, Δεστούνη, Βαλεριάνοι, Λυκιαρδόπουλοι, Μελισσαράτοι, Μήλα, Βεργωτή, Μαζαράκη, Καγγελάρη, Σβορώνοι, οι εθνικοί ευεργέτες Κοριαλένιος, Χαροκόπος, αλλά και η οικογένεια των Βαλλιάνων που έδωσε όμως και σπουδαίες γυναίκες με κυριώτερη την Ελένη Βαλλιάνου, αρχηγό μεγάλης αντιστασιακής ομάδας κατά την Κατοχή στη Νότιο Γαλλία. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς και τιμήθηκε από το γαλλικό κράτος.
ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:
έλαμψε η Αγγελική Παναγιωτάτου (1878-1954): Το όνομα της γιατρού που ίδρυσε το πρώτο ελληνικό φιλολογικό σαλόνι στην Αλεξάνδρεια συνδέεται με πέντε επιστημονικά πρωτεία στην Ελλάδα:
- Πρώτη απόφοιτος του Παν. Αθηνών (1897)
- Πρώτη υφηγήτρια (1908)
- Πρώτη έκτακτη καθηγήτρια της Υγιεινής και Τροπικής Παθολογίας (1938)
- Πρώτη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής «τιμής ένεκεν» (1947)
- Πρώτη γυναίκα γιατρός αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1950) .
Ιππότης Μιχαήλ Φραντζής (18ος αι.): Σπουδαίος φυσικομαθηματικός και γιατρός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Coimbra της Λισαβόνας. Η πορτογαλική Αυλή του εμπιστεύθηκε τη μόρφωση δυο πριγκίπων.
Φωτεινός Πανάς (1832-1903): Φημισμένα τα μαθήματα τού πρωτοπόρου ερευνητή χειρουργού-οφθαλμίατρου με την «ιδιάζουσαν του Κεφαλλήνος προφοράν», που η ζωή του θυμίζει τον βίο ενός αγίου και το άγαλμά του βρίσκεται έξω από το νοσοκομείο Hotel Dieu στο Παρίσι .
Γρηγόριος Ροσσσόλυμος (1860-;): τέκνο της Κεφαλληνιακής παροικίας της Οδησσού. Πρωτοπόρος νευροψυχίατρος που το έργο του έχει άρρηκτα συνδεθεί με το ομώνυμο νευρολογικό–σημείο Rossolimo, καθώς επίσης και την μέθοδο Rossolimo.
Σταύρος Μεταξάς (1823-1899): Σπουδαίος οφθαλμίατρος στη Μασσαλία και ευεργέτης με αξιοσημείωτη εθνική προσφορά στην Ελλάδα.
ΜΟΡΦΕΣ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ
Περικλής Διαμαντής: Από την Πύλαρο στο Παρίσι. Οι ιδιαίτερες ικανότητές του Διαμαντή για άμεσους υπολογισμούς με οπτική μνήμη και η υψηλότατης επιστημονικότητας ευφυΐα του εξέπληξαν τους πάντες. Εξετάσθηκε δε, με αξιοσημείωτη επιτυχία από τις περισσότερες ευρωπαϊκές σχολές επιστημών.
Γεράσιμος Παπαδάτος. Πιθανόν από την Αγία Πετρούπολη ή την Οδησσό: Τα στοιχεία για αυτόν τον περίεργο Κεφαλλονίτη παραμένουν στο σκοτάδι. Είναι όμως ιστορικά αποδεδειγμένο πως αυτός μύησε τον Γκριγκόρι Ρασπούτιν (1869-1916) στη μεταφυσική και στους δρόμους του μυστηρίου.
ΣΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ 
Γεράσιμος Πιτζαμάνος (1787-1825): Ονομαστός ζωγράφος και αρχιτέκτων. Μετά από την Ευρώπη κατέληξε στην Αγία Πετρούπολη όπου έλαβε λαμπρή θέση. Έσβησε νέος αφήνοντας όμως πίσω του σπουδαίες και πολυάριθμες υδατογραφίες . 
Διονύσιος Λαυράγκας (1860-1941). Θεμελιωτής του Ελληνικού μελοδράματος και ιδρυτής της Λυρικής Σκηνής. Έζησε σε πολλά μέρη της Ευρώπης όπου πρόβαλε το ελληνικό μουσικό πνεύμα και σε αρκετά έργα του ενσωμάτωσε στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής. 
Περικλής Ξυδιάς (1871-1919): Αριστοτέχνης μικρογράφος. Τα έργα του δεν υπερβαίνουν τα 10 εκ. Σχεδίασε ρούβλια και χρημάτισε διευθυντής του Κρατικού Νομισματοκοπείου της Ρωσίας (1895-1918). 
Γεράσιμος Στέρης – Σταματελάτος (1898-1987) για τον οποίο ο μεγάλος Ελύτης έγραψε: «Ο πιο διαυγής Έλληνας ζωγράφος συνέπεσε να είναι και ο πιο μυστηριώδης». 
Ο Ρουμάνος σκηνοθέτης και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Ίων Καρατζιάλε έλκει την καταγωγή του από την Κεφαλλονιά.
Παναΐτ Ιστράτι (1884-1935): Γεράσιμος Παναγή Βαλσαμής o Νέος Γκόρκυ των Βαλκανίων, φίλος του Ρομάν Ρολάν και του Νίκου Καζαντζάκη.
Θέμος Αμούργης: Λόγιος και κυρίως, μουσική ιδιοφυΐα με θριαμβευτικές εμφανίσεις στις μεγάλες ευρωπαϊκές μουσικές σκηνές. 
Γεράσιμος Σκλάβος (1927-1967): Ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες του 20ου αι. δημιούργησε εξαίρετες συνθέσεις κι έλαβε πολλές διακρίσεις και εύσημα. 
Αντίοχος Ευαγγελάτος (1902-1981): Μουσουργός και αρχιμουσικός με διεθνή καριέρα σε Γερμανία, Ελβετία και μέλος διεθνών επιτροπών σε πολλά ευρωπαϊκά μέρη .
Νίκος Καββαδίας (1910 Μαντζουρία -1975 Αθήνα): Ο «γεμάτος» ποιητής των μπλε οριζόντων, της αρμύρας και των λιμανιών που «Γύρευε», ως έλεγε, «τις ρίζες του». Στη «Βάρδια» του η Κεφαλλονιά κι οι κάτοικοί της παίρνουν θέση ιδιαίτερη με τα ευφυή βρισίματα και τις βλαστήμιες τους. 
ΣΤΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΒΙΟ: 
Στην πνευματική αναγέννηση της Ρωσίας συνέβαλαν οι Αδελφοί Λειχούδη Ιωαννίκιος (1633-1717) και Σωφρόνιος (1652- 1730). Ίδρυσαν την Σλαβο-γραικο-λατινική Ακαδημία της Μόσχας, το πρώτο δηλαδή ανώτατο ίδρυμα της Ρωσίας. 
Νικόδημος Μεταξάς (1585- 1646): Ιερομόναχος, λόγιος, πρώτος αρχιεπίσκοπος Κεφαλληνίας. Με στήριξη του γνωστού εμπόρου του Λονδίνου και αδελφού του Ιακώβου, ξεκίνησε εκδοτικό και τυπογραφικό έργο και για μερικούς μήνες λειτούργησε στην Κεφαλλονιά το πρώτο ελληνικό-ορθόδοξο τυπογραφείο στην Ανατολή . 
ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ 
Ιωάννης Φωκάς - Χουάν ντε Φούκα: Ο πρώτος Ευρωπαίος που –με τα μέχρι στιγμής ιστορικά δεδομένα- έφθασε -υπό ισπανική σημαία- στον ΝΔ Καναδά το 1592 κι ανακάλυψε τα Στενά που χαρτογραφήθηκαν με το όνομά του. 
Μαρίνος Χαρμπούρης (1729-1782) ιδιοφυής μηχανικός της ρωσικής Αυλής σήκωσε και μετέφερε από λίμνη της Φινλανδίας στην Α. Πετρούπολη το μεγαλύτερο βάρος στον κόσμο, έναν γρανιτένιο μονόλιθο 2.000 τόνων.
Πέτρος Μελισσηνός: (1730-1796) φυσικομαθηματικός και λόγιος με λαμπρή στρατιωτική καριέρα. Έφθασε μέχρι τον βαθμό του στρατηγού. Η εισαγωγή του γαλλικού θεάτρου στην Αγία Πετρούπολη οφείλεται σε αυτόν. Είναι ο πρώτος Έλληνας θιασάρχης, σκηνοθέτης και ηθοποιός στην Ρωσία .
Το όνομα Βούρβαχη υπήρξε συνώνυμο της τόλμης και της νίκης, λαμπρό στρατιωτικό σύμβολο που προκαλούσε άμιλλα. «Καπετάν Γραικός» ή Σωτήρης Βούρβαχης. Φίλος του Μ. Ναπολέοντα και πρόξενος της Γαλλίας στην Κεφαλλονιά. Το ίδιο ισάξιοι κι οι απόγονοί του Ιωσήφ, Διονύσιος και Κάρολος, σπουδαίες στρατιωτικές και πολιτικές μορφές του γαλλικού πάνθεου.
Ευάγγελος Κλωνής από την Πάστρα. Ο πιο διάσημος στρατιώτης του Β΄Π.Π. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στο Life, κι έγινε γραμματόσημο κάνοντάς τον Κεφαλλονίτη σύμβολο.
Σπύρος (Steve) Πισσάνος: Πιλότος της RAF, που εντάχθηκε στην αμερικανική δύναμη. Ο πρώτος μη Αμερικανός πολίτης που απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα εκτός αμερικανικού εδάφους. Κατατάσσεται στον κατάλογο των άσσων της 8ης Αεροπορικής Δύναμης και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους αμερικανούς ήρωες.
ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
Κωνσταντίνος Γεράκης (1647-1688): Από ναυαγός στο Σιάμ, πρωθυπουργός του 1683 – 1688. Συνέβαλε στη διάδοση του Χριστιανισμού και στη δημιουργία εμπορικών σχέσεων του Σιάμ με ευρωπαϊκά κράτη. 
Κόμης Γεώργιος Χωραφάς (1692 – 1775): Ιατροφιλόσοφος και αντιβασιλιάς της Σικελίας. Προσπαθούσε με κάθε τρόπο να ενώσει τη χριστιανοσύνη σε μια νέα Σταυροφορία για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό. 
Παναγιώτης Πανάς (1832-1896): δημοσιογράφος, λόγιος, υποψήφιος βουλευτής με προοδευτικές ιδέες και μαχητική πέννα κατά των Άγγλων. Έδρασε στοχεύοντας στον συνασπισμό των βαλκανικών κρατών και στην υλοποίηση του οράματος του Ρήγα. 
Μαρίνος Γερουλάνος (1867-1960). Γιατρός και βουλευτής Κεφαλλονιάς. Παραιτήθηκε όμως για να λάβει μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία όπου έδειξε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο. 
Κότζα Πόποβιτς (1908-1992) από το Κρούσοβο: Υπουργός Εξωτερικών επί Τίτο. Αν και Βλάχος, ήταν Κεφαλλονίτης τρίτης γενιάς, γεγονός που ο ίδιος σημείωνε με υπερηφάνεια . 
Νικολάι Τοντόροφ (1921-2003) από τη Βάρνα. Πρόεδρος της Βουλής της Βουλγαρίας με καταγωγή από το Ληξούρι. 
Baron / Lord St John of Fawsley (1929-2012), Norman Anthony Francis Stevas: γεννήθηκε στο Λονδίνο γιός του Σπύρου Στίβα από το Αργοστόλι. Χρημάτισε -ανάμεσα σε άλλες θέσεις- υπουργός Τεχνών επί Θάτσερ, αρχηγός της Βουλής των Κοινοτήτων, καγκελάριος του δουκάτου του Λάνκαστερ.
Γεράσιμος Αρσένης: θα αναφερθεί από άλλον ομιλητή
Εν κατακλείδι:
Η χαρακτηριστική αυτή παράθεση των ονομάτων δείχνει πόσο πλούσια είναι η παρουσία των Κεφαλλήνων σε κάθε άκρη της γης, ανά τους αιώνες. Παράλληλα, πρέπει να τονισθεί πως απουσιάζει ο λαός αυτός από την κοινωνία των εγκλημάτων καθώς οι Κεφαλλονίτες, μπορεί να έχουν τα όποια ελαττώματα. Όμως έχουν πνεύμα ανθρωπισμού, είναι νομοταγείς, φιλοπρόοδοι, φιλελεύθεροι, φιλοπάτριδες.
Αξίζει να αναφερθεί απόσπασμα από άρθρο διευθυντή εφημερίδας για τους Κεφαλλονίτες στην Κωνσταντινούπολη το 1909: «… Θεωρούνται οι φύλακες άγγελοι του ελληνικού πληθυσμού … προέβαλλον τα στήθη των προς άμυναν των ελληνικών ζητημάτων… ο Κεφαλλήν ουδέποτε αναμιγνύεται εις αμφιβόλου ηθικής υποθέσεις… Μόνος ο Κεφαλλήν διέρχεται χωρίς εκείνη τη δουλοφροσύνη που αποκτούν στην Τουρκία Γάλλοι, Άγγλοι, Ιταλοί…».
Πέρα όμως από την εντελώς ενδεικτική μερίδα των επώνυμων της διασποράς, υπάρχουν κι οι ανώνυμοι που τους έχει καταγράψει η ιστορία. Ηνωμένες Πολιτείες. Περίοδος εμφυλίου πολέμου. Ταγματάρχης του στρατού του Νότου προ του εκτελεστικού αποσπάσματος αναφωνεί: «Άγιε μου Γεράσιμε» και ο Ταγματάρχης των Βορείων που θα έδινε την προσταγή της εκτέλεσης τρέχει και τον αγκαλιάζει: «Κι εγώ, Κεφαλλονίτης είμαι».
Σας ευχαριστώ
Εικών: Αργοστόλι 1863, Edward Lear (Views of the Ionian...)
(Δημοτικό Θέατρο "Ο Κέφαλος", 3.8.2018).
Categories:

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου