Παρασκευή 15 Αυγούστου 2014

''Παναγία Ρακαντζή: Η Παναγιά που ενώνει την Κεφαλλονιά και τον Πόντο'' της Ευρ.Λειβαδά

Στις 13 Αυγούστου 2014, πραγματοποιήθηκε στον χώρο του ΤΕΙ στην Πεσσάδα στα ερείπια του σπιτιού του ζωγράφου Κ. Παρθένη εκδήλωση από την ΚΕΔΗΚΕ αφιερωμένη στον Κεφαλλονίτη τραγουδοποιό Χαρίλαο Χωραφά και στο έργο του Γεράσιμου Σ. Γαλανού για τον μεγάλο αυτό καλλιτέχνη. Παρόντες ήταν οκτώ μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου Ποντίων «Χαρίλαος Χωραφάς» με επικεφαλής τον πρόεδρό του κ. Καγκελίδη. Στην εκδήλωση αυτή έκανα την ακόλουθη παρέμβαση με την οποία συνέδεσα τον κλάδο της οικογένειας του Χαρίλαου Χωραφά, διαμέσου της Παναγίας Ρακαντζή, με τον Πόντο.
Ακολουθεί η παρέμβασή μου:
Μέσα Ιουνίου1998. Ειδοποιήθηκα από γείτονα τού σημερινού ναϊσκου, ότι σε πολύ παλιό σπίτι πίσω από την εκκλησιά της Ρακαντζή, τα τελευταία βράδια, ύποπτοι μπαινόβγαιναν από τα σπασμένα και ορθάνοιχτα παράθυρα, από τα οποία μπορούσε κανείς να διακρίνει ξύλινο κιβώτιο και «κολώνες σκαλιστές». 17 Ιουνίου 1998. Πρωϊ. Πήρα λοιπόν τη φωτογραφική μου μηχανή και μπήκα από το ορθάνοιχτο παράθυρο στο σπίτι. Διέκρινα πράγματι κιβώτια μεγάλα, με το σήμα του αμερικανικού ναυτικού κι επάνω και την ένδειξη «Ρακαντζή» με λατινικούς χαρακτήρες. Διέκρινα την πρόθεση και μέρος του άμβωνα, ενώ μέσα στα κιβώτια από τις άκρες φαινόταν πως υπήρχαν ιερές εικόνες.
Ειδοποίησα αμέσως τον Πρωτοσύγκελο πρ. Γεράσιμο Φωκά ο οποίος κι έφθασε και μετά από λίγο, στην προσπάθειά μας να σώσουμε τους θησαυρούς μας, τα μεταφέραμε στην Μονή Αγίου Ανδρέα Μηλαπιδιάς. Εκεί καταγράφηκαν, συντηρήθηκαν και συναρμολογήθηκαν από την ομάδα του κ. Αντώνη Πατεράκη (Εργαστήρι 6ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτητων- Δ/ση Αναστυλώσεων) και από τον Δ/ντή του Βυζαντινού Μουσείου κ. Κωνσταντίνο Στάβερη. Σήμερα εκτίθενται στο εκεί Βυζαντινό Μουσείο. Το τέμπλο είναι έργο του πρώτου τέταρτου του 19ου αι. και είναι πλέον μάρτυρας σιωπηλός ενός κόσμου αλλοτινού και χαμένου ανεπιστρεπτί από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953.
Η οικογένεια Χωραφά-Ρακαντζή είναι κλάδος του οίκου ευγενών της Napoli. Τόσο ο Sturdza, όσο και ο Ραγκαβής, αλλά και άλλοι ιστορικοί ερευνητές και γενεαλόγοι, αναφέρουν πως στην Κεφαλλονιά οι Χωραφά απαντούν από τον 16ο αι. Απόγονοι της οικογένειας ήταν πρόσωπα που διέπρεψαν για περισσότερο από δυο αιώνες στην πολιτική, στη στρατιωτική, στην πολιτιστική, αλλά και στην εκκλησιαστική ζωή όχι μόνον του νησιού, αλλά και διεθνώς. Ειδικά για το όνομα Ευστάθιος, από τον κλάδο της Κεφαλλονιάς έχουμε τρεις : έναν τον 17ο αι, έναν πολιτικό και έναν Ολυμπιονίκη. Άλλο πρόσωπο που συνδέεται με την υπόθεσή μας είναι ο Ιωάννης ή Ιωαννίκιος ο οποίος τον 18ο αι. έφερε την εικόνα της Παναγίας της Ρακαντζή στην Κεφαλλονιά.
Άγνωστο πότε ακριβώς στο επίθετο της οικογένειας Χωραφά προσετέθη το Ρακαντζή. Προσπαθώντας να ανιχνεύσω την ετυμολογία της λέξης, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να προερχόταν από την Τραπεζούντα και συγκεκριμένα από την εκκλησία του κοντινού με την πόλη αυτή χωριού Ρακάν, στο οποίο ζούσαν 100 Ελληνικές οικογένειες μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, γιατί μετά «υπήχθησαν εις την ανταλλαγήν». Η κατάληξη (-τζή), απλώς επιβεβαιώνει την υπόθεσή μου, ότι δηλαδή προέρχεται από τον Πόντο.
To θέμα αυτό, της ετυμολογίας της λέξης, το συζήτησα τότε με τον Δ/ντή –και αργότερα Επίτιμο Δ/ντή του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών καθηγητή γλωσσολόγο και μελετητή ελληνικών διαλέκτων κ. Δικαίο Βαγιακάκο, ο οποίος όχι μόνον επιβεβαίωσε τη θέση μου αυτή, αλλά και την ενίσχυσε παραθέτοντάς μου ορισμένα παραδείγματα με την ίδια κατάληξη (-ντζή) και αποστέλλοντάς μου ευγενικώς μελέτες του.
Ως είναι εύλογο, η εκκλησία αυτή ανήκε στην οικογένεια και θα πρέπει κτίσθηκε τον 18ο αι. Το 1787 ο ιερέας Γεώργιος Χωραφάς ή Ρακαντζής «κατέλιπεν την παρά τον ναόν Ρακαντζής Αργοστολίου οικίαν του ως κατοικία του Επισκόπου».
Το 1833 συναντάμε να ιερουργεί τον Κοσμά και να υπογράφει στα ληξιαρχικά έγγραφα ως: «Κοσμάς ιερεύς Χωραφάς, λεγόμενος Ρακαντζής, εφημέριος και κτήρωρ της εκκλησίας της Υπεραγίας Θεοτόκου, της λεγομένης του Ρακαντζή ταύτης της πόλεως Αργοστολίου». Ή αλλού ως: «πατρονοτάριος». Ιεροδιάκονος ήταν δε ο γιός του, Γεώργιος.
Μετά τους σεισμούς, η εκκλησία της Ρακαντζή μαζί με τον Άγιο Γεώργιο, την Ανάληψη και την Υ.Θ. Φουσάτου συγκρότησαν την Ευαγγελίστρια που είναι και ο Μητροπολιτικός ναός μας. Η Ι. Μητρόπολη Κεφαλληνίας, σε μια ευλαβική προσπάθεια διατήρησης της ανάμνησης της παλιάς και μεγαλόπρεπης εκκλησίας Ρακαντζή ανήγειρε μικρή εκκλησιά με το ίδιο όνομα ακριβώς, απέναντι από την Επισκοπή. Σήμερα, το ναϊδριο αυτό φιλοξενεί τον συντηρημένο πλέον θρόνο της Παναγιάς, έργο αγνώστου του 19ου αι.
Γεννάται όμως εύλογα το ερώτημα: η εικών της Παναγίας της Ρακάν, αφού ήρθε στην Κεφαλλονιά τον 18ο αι. και η σημερινή θωρείται έργου του 19ου αι., πού είναι η αρχική; Είναι άλλη εικόνα; Ήρθαν δυο εικόνες; Έχει επιζωγραφισθεί; Προφανώς η επιστημονική εξέταση της ιερής εικόνας θα απαντήσει στο ερώτημα αυτό.
Δημοσίευμα με όλα τα παραπάνω στοιχεία είχα κάνει στην Εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ στις 26 Ιουνίου 1998. Ακολούθησαν και άλλα δυο στα ΧΡΟΝΙΚΑ. Από τότε άρχισα την προσπάθεια να βρω στοιχεία για την Παναγία στην πόλη Ρακάν της Τραπεζούντας, όμως οι προσπάθειές μου –μέσω ποντιακών συλλόγων- δεν καρποφόρησαν.
Και φθάνουμε στο σήμερα. Τον Μάϊο εφέτος έλαβα δημοσίευμα για ανάρτηση στο site μου που αναφερόταν σε εκδηλώσεις του Συλλόγου Ποντίων «Ευστάθιος Χωραφάς». Αντιλαμβάνεσθε όλοι την έκπληξή μου. Αμέσως βρήκα την φορά αυτή άκρη και κατέληξα στον κ. Καγκελίδη, πρόεδρο του Συλλόγου, που έχουμε την τιμή να τον έχουμε κοντά μας μαζί με 7 άλλα μέλη του 15μελούς Δ.Σ.
Πιστεύοντας πως η δύναμη του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας ενώνει, ας πούμε πως απόψε, τον μήνα ετούτο της Παναγιάς, μπήκε το θεμέλιο για την εδραίωση σχέσης μεταξύ του Πόντου και της Κεφαλλονιάς μας.
Σας ευχαριστώ
Ευρυδίκη Λειβαδά
Η φωτογραφία του θρόνου της Παναγίας Ρακαντζή είναι του Σάκη Βούτου

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου